بررسی و نقد فیلم بی‌ بدن؛ بخشش، لازم نیست اعدامش کنید!

گاهی زندگی ما شاید به همین یک ویرگول کوچک بستگی داشته باشد. ویرگولی که به‌ظاهر تأثیری در زندگی ندارد؛ اما این که همین ویرگول کوچک در کجای یک جمله قرار بگیرد، می‌تواند یک زندگی را نجات دهد و یا بالعکس زندگی را تمام کند. با نقد فیلم بی بدن در نشریه ایماژ همراه ما باشید.
فیلم سینمایی بی بدن که این روزها در حال اکران در سینماهای کشور است، حسابی سرو صدای زیادی بپا کرده. این فیلم نخستین‌بار در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش در آمد و سپس برای اکران نوروزی انتخاب شد. بی‌بدن تا این لحظه توانسته است که فروشی معادل ۲۳ میلیارد تومان را در گیشه داشته باشد. کارگردان فیلم مرتضی علیزاده، اولین تجربه فیلم بلند اوست و نویسنده این فیلم نیز کاظم دانشی است که سابقه نویسندگی و کارگردانی فیلم علفزار را در کارنامه خود دارد.

مشخصات فیلم بی بدن

داستان فیلم بی‌بدن

خلاصه داستان فیلم بی‌بدن که ظاهراً از روی یکی از پرونده‌های واقعی جنایی اقتباس شده (علی‌رغم تکذیب نویسنده) درباره دختر جوانی است که ناگهان گم می‌شود و در ادامه مشخص می‌شود که وی توسط دوست‌پسر خود به قتل رسیده؛ اما خبری از جسد وی نیست.
هسته اصلی قصه فیلم بر این مبنا کاشته نشده که قاتل دخترک کیست؛ بلکه موضوع فیلم بی‌بدن بر این است که آیا قصاص و اعدام حکمی واجب و اخلاقی است یا اینکه بخشش و گذشت راه درست‌تر و اخلاقی‌تری است؟ به همین منظور نمی‌توان ژانر فیلم را در دسته معمایی قرار داد.

ژانر فیلم بی‌بدن جنایی همراه با رگه‌های اجتماعی است که البته این واژه اجتماعی، ژانری خودساخته در سینمای ایران است که در حال حاضر نیز جزو دو ژانر اصلی سینمای ما قرار می‌گیرد؛ یعنی کمدی و اجتماعی.

متأسفانه، فیلم بی‌بدن اسیر مشکلی می‌شود که تقریباً یقه همه فیلم‌های ایرانی را می‌گیرد و آن چیزی نیست جز ضعف فیلمنامه و ذوق‌زدگی در پرداخت به سوژه خود. فیلم سوژه مناسبی دارد. دست می‌گذارد روی یک پرونده عجیب و ملتهب اما نمی‌تواند از این سوژه خود نهایت استفاده را ببرد. فیلم در مرحله سوژه مانده، خام است و نپخته. فیلمنامه انسجام منظمی ندارد؛ چون طرح پی‌رنگ شلخته و اشتباهی برای فیلم انتخاب شده است.

همان‌طور که گفتم زاویه نگاه فیلم به این داستان قتل، در جستجوی قاتل نیست؛ بلکه به دنبال حل‌کردن یک مسئله اخلاقی است و همچنین بررسی مواجهه خانواده‌های قاتل و مقتول نسبت به این وضعیت بحرانی. زمان فیلم بی بدن نیز ۱۱۲ دقیقه است و فیلمساز زمان مناسبی برای پرداخت به سوژه و شخصیت‌هایش داشته؛ ولی در این امر ناتوان بوده.

بیشتر بخوانید: اگر به فیلم‌های ترسناک علاقه‌مند هستید، مقاله ترسناک ترین فیلم جهان که کشته داده را از دست ندهید. همچنین اگر به به سریال‌های ایرانی با ژانر درام نیز علاقه دارید، تحلیل و نقد سریال در انتهای شب را از دست ندهید.

بررسی و نقد فیلم بی‌ بدن

فیلم به نوبه خود سوژه ملتهبی دارد و فیلمساز باید یک حد اعتدالی را در پرداخت به این سوژه رعایت کند؛ اما متأسفانه فیلم حد احساسات‌گرایی را رعایت نمی‌کند و گرفتار یک سانتی‌مانتالیسم افراطی می‌شود. فیلم پر است از صحنه‌های گریه و زاری و ضجه زنی‌های مداوم کاراکترها که اگر حذفشان کنیم هیچ خللی به فیلم و روایت داستان وارد نمی‌شود. این سکانس‌ها اضافی است و فقط هدفش منقلب کردن تماشاگر است؛ اما چیزی که باید توجه داشت این است که حضور این صحنه‌ها و پرداخت اغراق‌آمیز کارکردی ضدارزش برای یک فیلم را دارد.

به‌عبارت‌دیگر فیلم از جایی ضربه می‌خورد که دقیقاً روی نکته قوت خودش حساب بازکرده بوده. فیلم شروع خوبی دارد، صحنه اعدام و تلاش بازپرس برای گرفتن رضایت هسته اولیه موضوع فیلم شخصیت بازپرس را برای ما می‌سازد؛ اما رفته‌رفته زمانی که دیگر دست نویسنده در فیلمنامه خالی می‌شود ضعف‌های فیلم دونه به دونه خود را نشان می‌دهند و فیلمساز برای فرار از مشکلات به یک‌سری صحنه زائد روی می‌آورد که فقط تایم فیلم را پر کنند.

بیشتر بخوانید: اگر به فیلم‌های ترسناک علاقه‌مند هستید، داستان فیلم سجین را از دست ندهید. 

تحلیل فیلم بی بدن

در تحلیل و نقد فیلم بی بدن می‌توان گفت که روی کاغذ از گروه بازیگران مطرح و خوبی بهره می‌برد. الناز شاکردوست، نوید پورفرج، سروش صحت، پژمان جمشیدی و گلاره عباسی همگی از چهره‌های نام‌آشنای سینمای ایران هستند؛ ولی ما از این گروه یک نمایش منظم و یکدستی نمی‌بینیم. همان‌طور که انتخاب نوید پورفرج برای نقش بازپرس یک انتخاب خوبی بوده و وی بازی قابل‌قبولی از خودش ارائه داده در مقابل انتخاب سروش صحت در نقش پدر مقتول از بزرگ‌ترین اشتباهات فیلم است. صحت که نویسنده و کارگردان کاربلدی است؛ اما در این فیلم یکی از مصنوعی‌ترین و بدترین اجراهایش را داشته و اصلاً بازی قابل‌قبولی ندارد.

البته این ضعف در بازی را می‌توان علتی دانست بر ضعف شخصیت‌پردازی وی. این پدر که گویا ساده‌لوح و مذهبی است متأسفانه ابهامات زیادی دارد. یکی اینکه ما هیچ‌وقت متوجه نمی‌شویم که دقیقاً شغل وی چیست؟ چرا با دخترش ارتباط خوبی نداشته؟ فیلمساز سعی می‌کند با یک‌سری دیالوگ این سؤالات را پاسخ دهد؛ اما باز هم ناتوان است و دیالوگ‌ها کارکرد خود را ندارند. در آن‌سوی ماجرا نیز شخصیت‌های پدر و مادر قاتل با بازی پژمان جمشیدی و گلاره عباسی ابهامات زیادی دارند و رابطه بینشان هم اصلاً درنیامده.

شاید تنها شخصیتی که بتوان گفت تا حدودی قابل‌قبول است، مادر مقتول با بازی الناز شاکردوست است. وی به‌خوبی توانسته نقش مادری داغدار و دل‌شکسته را ایفا کند که فقط به دنبال حقیقت ماجراست و دادخواهی از دخترش در اولویت زندگی وی قرار دارد.

بیشتر بخوانید: بررسی و نقد سریال افعی تهران

تصاویر فیلم بی‌بدن

نظرات کارگردان در ارتباط با حاشیه‌های فیلم بی بدن

مرتضی علیزاده کاگردان فیلم بی بدن در ارتباط با حاشیه‌های فیلمش اینگونه بیان می‌کند:

• من فیلمی با ژانر اجتماعی درام ساخته‌ام که تماشاگران می‌توانند داستان آن را با پرونده‌ واقعی (آرمان و غزاله) انطباق دهند، اما بنده به عنوان کارگردان این فیلم می‌گویم که اینطور نیست.
• فیلم‌نامه‌هایی که به ین شکل هستند توسط مرکز رسانه‌ای قوه قضاییه تایید می‌شوند. فیلم بی بدن نیز توسط این مرکز مورد تایید و بررسی قرار گرفت و در نهایت نیز تعامل خوبی بین قوه قضاییه و ما برای ساخت فیلم وجود داشت.

مطالعه بیشتر: معرفی بهترین فیلم های ایرانی از نگاه مردم در نشریه ایماژ

حرف آخر

در ارتباط با بررسی و نقد فیلم بی بدن بصورت کامل صحبت شد. در حال حاضر سینمای ایران به دو قطب تقسیم شده است: کمدی و اجتماعی. نود درصد تولیدات امروزی یا در ژانر کمدی‌اند یا اجتماعی و خارج از این دو به‌ندرت یافت می‌شوند و حتی اگر هم پیدا بشوند در میان قدرت این دو قطب له شده و اجازه نفس‌کشیدن پیدا نمی‌کنند. حال در این دو قطب مشکل دیگری که وجود دارد این است که فیلمسازان ما رویه اشتباهی را برای تأثیرگذاری فیلم‌های خود انتخاب کرده‌اند.

در جبهه اجتماعی فیلمساز فکر می‌کند که هر چقدر بر بدبختی‌ها و ناله‌زدن‌ها و ضجه‌های کاراکتر فیلم‌هایش تأکید کند فیلم تأثیرگذارتر می‌شود و می‌تواند اشک مخاطب را دربیاورد و در مقابل جبهه کمدی نیز دقیقاً برعکس این رویه سعی می‌کند به هر شکل مبتذلی مخاطب را بخنداند و از وی به هر قیمتی هم که شده لبخند بگیرد. فیلم بی بدن در زمره همان آثار اجتماعی قرار می‌گیرد. فیلمی که سوژه خوب و مناسبی دارد؛ اما به سبب بدسلیقگی سازندگانش هدررفته و تبدیل به اثری شده است که چیزی جز سردرد برای تماشاگر به همراه ندارد.

پیشنهاد مطالعه نقد فیلم: بررسی و نقد سریال زخم کاری ۳

سوالات متداول

فیلم بی بدن چیست؟

فیلم بی بدن اولین فیلم سینمایی مرتضی علیزاده، کارگردان جوان ایرانی، است که در جشنواره چهل و دوم فیلم فجر رونمایی شد. این فیلم با بازی الناز شاکردوست، نوید پورفرج، مهنوش باقری، و امیرحسین زواره، برداشتی آزاد از چند پرونده جنایی واقعی، از جمله پرونده قتل غزاله شکور به دست آرمان عبدالعالی در دهه ۹۰، است.

داستان فیلم بی بدن چه چیزی را روایت می‌کند؟

داستان دقیق فیلم بی بدن هنوز به طور کامل فاش نشده است، اما گفته می‌شود که فیلم به بررسی پیامدهای یک جنایت هولناک و تأثیر آن بر زندگی خانواده قربانی و قاتل می‌پردازد.

حواشی فیلم بی بدن چه بود؟

یکی از جنجالی‌ترین اتفاقات پیرامون فیلم بی بدن اعتراض خانواده غزاله شکور به ساخت این فیلم بود. آنها معتقد بودند که این فیلم باعث باز شدن دوباره زخم‌های کهنه آن‌ها شده و به یاد و خاطره دخترشان بی‌احترامی می‌کند. حاشیه دیگر مربوط به تغییر بخش نمایش فیلم از “سودای سیمرغ” به نگاه نو بود که اعتراض عوامل فیلم، به خصوص الناز شاکردوست، را به دنبال داشت.

نظر منتقدان درباره فیلم بی بدن چیست؟

تاکنون نقدهای مختلفی درباره فیلم بی بدن منتشر شده است. برخی از منتقدان بازی بازیگران، به خصوص الناز شاکردوست، و کارگردانی فیلم را ستوده و آن را اثری قابل توجه دانسته‌اند. در مقابل، برخی دیگر معتقدند که فیلم در پرداخت داستان و شخصیت‌ها ضعیف بوده و حرف جدیدی برای گفتن ندارد.

فیلم بی بدن چه زمانی اکران می‌شود؟

هنوز تاریخ دقیق اکران فیلم بی بدن مشخص نیست. با توجه به حضور این فیلم در جشنواره فیلم فجر، احتمالاً در اواخر سال ۱۴۰۲ یا اوایل سال ۱۴۰۳ به روی پرده سینماها خواهد رفت.