نقد فیلم بیل را بکش (Kill Bill)؛ تارانتینو و دیگر هیچ!

انتقام، درون‌مایه‌ی اصلی فیلم «بیل را بکش» (Kill Bill) است، یکی از بلندپروازانه‌ترین و خونین‌ترین آثار کوئنتین تارانتینو. در این فیلم، عروس (با بازی اوما تورمن) توسط بیل (دیوید کارادین) و مزدورانش هدف خیانت قرار می‌گیرد و به کما می‌رود. پس از بیداری، عروس تشنه انتقام، فهرستی از پنج قاتلی که او و فرزندش را به کام مرگ فرستادند، تهیه می‌کند. عروس با تهیه‌ی بهترین شمشیر سامورایی، سفری خونین را برای شکار و قتل دشمنانش آغاز می‌کند و در این راه، تعریفی جدید از واژه‌ی «مادر» ارائه می‌دهد. تارانتینو در این فیلم، از مفهوم انتقام به عنوان ابزاری برای خلق صحنه‌های اکشن خشن و خونین بهره می‌برد. اما در پس این ظاهر خشن، تارانتینو لحظاتی از درد احساسی عمیق و پشیمانی را نیز به تصویر می‌کشد.

این لحظات، فیلم را از سطح یک اثر صرفاً انتقام‌محور با المان‌های گرایندهاوس فراتر می‌برد و به آن عمق و پیچیدگی می‌بخشد. تردیدها و سوالات اخلاقی‌ای که در ذهن عروس شکل می‌گیرد، ابهامی پیرامون مأموریت خونین او ایجاد می‌کند و نشان می‌دهد که انتقام، چه بهایی برای فرد و چه پیامدهایی برای روح او خواهد داشت. بیل را بکش، صرفاً یک فیلم درباره‌ی خشونت و انتقام نیست، بلکه اثری تأمل‌برانگیز درباره‌ی ماهیت عدالت، رستگاری و یافتن آرامش در دنیایی پر از خشونت و بی‌رحمی است.

بیشتر بخوانید: اگر به فیلم‌های ترسناک علاقه‌مند هستید، مقاله ترسناک ترین فیلم جهان که کشته داده را از دست ندهید.

تحلیل فیلم بیل را بکش (Kill Bill): عشق و خشونت در هم تنیده

نسخه‌ی ژاپنی فیلم «بیل را بکش: قسمت دوم» پوستری کمیاب دارد که در آن، اوما تورمن در لباس سفید عروسی، شمشیر سامورایی خود را در دست گرفته است. جمله‌ای غیرمنتظره با حروف بزرگ بر روی پوستر نقش بسته است: «کشتن عشق است» (KILL IS LOVE). این عبارت، یادآور جملات متناقض‌نمایی است که بر فراز دروازه‌ی جهنم در کمدی الهی اثر دانته آلیگری خودنمایی می‌کنند: «عدالت الهام‌بخش خالق متعالی من بود. من دارای مقدس‌ترین قدرت، یعنی دانایی از نوع متعالی‌اش و عشقی ازلی هستم.»

کمدی الهی، به نوعی نقطه‌ی پیوند فلسفه‌ی اخلاقی، زیباشناسی، مذهبی و سیاسی قرون وسطی به شمار می‌رود. این اثر، مسیر را برای ظهور انسان‌گرایی رنسانس هموار کرد. دانته با الهام از پیشینیان خود مانند ارسطو، قدیس آگوستین و توماس آکویناس، با نگرشی جامع به دنبال پاسخ به این سوال است که: «انسان بودن یعنی چه؟» دانته یکی از ایده‌های توماس آکویناس را وام می‌گیرد: ذات خداوند، وجود خود اوست. ایده‌ی آکویناس نیز ریشه در ایده‌ی «علت فاقد علیت» ارسطو و یکی از آیه‌های سفر خروج دارد که در آن، خدا اسم خود را فاش می‌کند: یهوه (YAHWEH). آکویناس و دانته معتقد بودند که ذات خدا حقیقت و عشق است، دو ویژگی اصلی وجود.

به نظر دانته و آکویناس، انسان‌ها با الهام از تصویر خداوند آفریده شده‌اند و تنها در صورتی انسانیت کامل دارند که از خود عقلانیت و عشق ابراز کنند. شکست در انجام این کار، به معنای انکار انسانیت است. اما پوستر بیل را بکش، تناقضی عمیق را به تصویر می‌کشد. در دنیای تارانتینو، عشق و خشونت در هم تنیده شده‌اند و خطوط میان خیر و شر به وضوح قابل تفکیک نیستند. عروس، زنی که زمانی در جستجوی عشق و رستگاری بود، اکنون در گردابی از خشونت و انتقام گرفتار شده است. این تناقض، چالشی فلسفی را در برابر مخاطب قرار می‌دهد: آیا عشق می‌تواند توجیه‌کننده‌ی خشونت باشد؟ آیا انتقام، راهی برای رسیدن به رستگاری است؟

پیشنهاد فیلم: شما می‌توانید لیست معرفیی بهترین فیلم های عاشقانه جهان را در نشریه ایماژ ببینید.

بررسی فیلم بیل را بکش (Kill Bill) با کتاب دوزخ: شباهت‌ها و نمادها

شدت گناهی که انسان علیه عشق و عقلانیت مرتکب می‌شود، ماهیت مجازاتی را که دانته در دوزخ (Inferno) – جلد اول کمدی الهی – به تصویر می‌کشد، تعیین می‌کند. بین فیلم بیل را بکش و دوزخ، شباهت‌های جالبی وجود دارد. اولاً، هر دو اثر دارای یک قهرمان زن به نام بیاتریکس (Beatrice) هستند. ثانیاً، هم دانته و هم تارانتینو از سبک‌های زیبایی‌شناختی متناسب با ماهیت و موقعیت گناهکاران در آثارشان استفاده می‌کنند. ثالثاً، هر دو اثر انتقام را به عنوان امتدادی منطقی از عشق در نظر می‌گیرند. دانته از روش کنتراپاسو (Contrapasso) به عنوان اصلی زیبایی‌شناختی برای تعیین مجازات هر گناهکار استفاده می‌کند. در این روش، مجازات گناهکار تجسم فیزیکی وضعیت روحی اوست. (برخلاف تصور بسیاری، کنتراپاسو صرفاً به معنای مجازات متناسب با جرم نیست). به عنوان مثال، در دوزخ دانته، بزرگ‌ترین گناهکاران تا ابد در یخ گرفتار شده‌اند. این مجازات، نمادی وحشتناک و برجسته از این حقیقت است که تمام گناهان، آزادی و فراغ بال انسان را از او سلب می‌کنند.

در بیل را بکش نیز، تارانتینو از نمادگرایی برای به تصویر کشیدن عواقب اعمال شخصیت‌ها استفاده می‌کند. به عنوان مثال، رنگ سفید لباس عروس، نمادی از پاکی و معصومیت از دست رفته‌ی اوست. شمشیر سامورایی، نمادی از خشم و عطش انتقام اوست. و بیل، نمادی از شیطان و وسوسه‌ای است که او را به سمت تاریکی رهنمون می‌کند. شباهت‌های بین بیل را بکش و دوزخ، به ما کمک می‌کند تا لایه‌های عمیق‌تر معنایی را در هر دو اثر کشف کنیم. هر دو اثر، کاوشی در ماهیت گناه، عدالت و رستگاری هستند. آنها به ما یادآوری می‌کنند که اعمال ما عواقبی دارد و انتخاب‌های ما، مسیر زندگی ما را تعیین می‌کنند.

بیشتر بخوانید: نقد فیلم در جبهه غرب خبری نیست را در نشریه ایماژ مطالعه کنید.