زندگینامه احمد شاملو + شاعر رُمَنسِ معاصرِ ما
احمد شاملو، شاعری برجسته و نامی شناخته شده در ادبیات فارسی معاصر است. او با نوآوری‌های منحصر به فرد خود در عرصه شعر، تحولات چشمگیری در این حوزه ایجاد کرد و به عنوان یکی از ارکان شعر نو فارسی شناخته می‌شود.
در ارتباط با زندگینامه شاملو می‌توان گفت: علاوه بر شاعری، در زمینه‌های دیگری نظیر ترجمه، نویسندگی و فعالیت‌های سیاسی نیز حضوری فعال داشت و در هر یک از این عرصه‌ها، منشأ اثر و تحولات قابل توجهی بود. این وبلاگ از نشریه ایماژ با هدف گرامیداشت یاد و خاطره این شاعر بلندآوازه و ترویج اندیشه‌ها و آثار ارزشمند ایشان، به بررسی زوایای مختلف زندگی و فعالیت‌های احمد شاملو می‌پردازد.
تاثیر نیما و نوآوری‌های شاملو
احمد شاملو، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار برجسته ایرانی، با نام ادبی ا. بامداد نیز شناخته می‌شود. او بی‌تردید یکی از تاثیرگذارترین شاعران ایران مدرن و از پیشگامان شعر نو فارسی به حساب می‌آید. شعرهای اولیه شاملو تحت تاثیر نیما یوشیج، پدر شعر نو فارسی، سروده شد. عبدالعلی دستغیب، منتقد ادبی، معتقد است که شاملو در کنار نیما، نقشی اساسی در تحول شعر فارسی ایفا کرد.
اگر قصد دارید بطور کامل با مضمون شعر نیمایی آشنا شوید، می‌توانید این مقاله از نشریه ایماژ را مطالعه نمایید.
شاملو پس از نیما، بیشترین تاثیر را بر شاعران ایرانی معاصر خود گذاشت. شعر او پیچیده است، اما تصویرسازی‌های قوی و استفاده از عناصر آشنا برای مخاطب ایرانی، درک آن را آسان‌تر می‌کند.
“لعنت به شما،
که جز عشق ِ جنون‌آسا
همه چیز ِ این جهان ِ شما
جنون‌آساست!”
استفاده از تصویرسازی سنتی و مدرن
شاملو در شعر خود از تصویرسازی سنتی که در آثار شاعرانی مانند حافظ و خیام به کار رفته، استفاده می‌کند. اما در عین حال، از نوعی تصویرسازی روزمره نیز بهره می‌برد که در آن، عناصر تشخیص (جان‌بخشی به اشیاء) با ترکیبی غیرمعمول از انتزاع و انضمام درهم می‌آمیزند. این نوآوری، برخی از طرفداران شعر سنتی را به مخالفت با شاملو برانگیخت.
علاوه بر شعر، شاملو ترجمه‌های متعددی از زبان فرانسه به فارسی انجام داده و آثار خود را نیز به چندین زبان ترجمه کرده است. او همچنین نمایشنامه‌های متعددی نوشته و آثار شاعران بزرگ کلاسیک فارسی، به‌ویژه حافظ، را ویرایش کرده است. کتاب کوچه، اثر سیزده جلدی شاملو، در شناخت باورها و زبان فولکلور ایرانی نقشی اساسی ایفا کرده است.
تولد و کودکی احمد شاملو
احمد شاملو که بود؟ او در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در رشت متولد شد. او در خانواده‌ای ارتشی بزرگ شد و به دلیل شغل پدرش، دوران کودکی و نوجوانی خود را در شهرهای مختلف ایران گذراند. تحصیلات ابتدایی شاملو در شهرهای خاش، زاهدان، مشهد و رشت انجام شد. او در سال ۱۳۲۰ به تهران رفت و در آموزشکده فنی ثبت نام کرد، اما پس از مدتی به گرگان و سپس به ارومیه نقل مکان کرد.
در گرگان، شاملو به فعالیت‌های سیاسی علیه متفقین پیوست. پس از آرام شدن اوضاع، او در تهران دستگیر و به زندان شوروی در رشت فرستاده شد. پس از آزادی از زندان، شاملو به ارومیه رفت و در کلاس چهارم دبیرستان ثبت نام کرد. اما با به قدرت رسیدن فرقه دموکرات آذربایجان، او و پدرش دستگیر شدند. در نهایت، آنها آزاد شدند و شاملو به طور کامل ترک تحصیل کرد. شاملو در یک کتابفروشی مشغول به کار شد و در ادامه فعالیت‌های ادبی و سیاسی خود را دنبال کرد.
احمد شاملو در سال ۱۳۲۵ با اختر اعتمادی ازدواج کرد. در سال ۱۳۳۲، شاملو به دلیل عضویت در حزب کمونیست توده ایران دستگیر و به زندان قصر منتقل شد. او بیش از یک سال در زندان بود و بخش عمده ای از آثار او نیز سوزانده شدند. احمد شاملو شاعر، نویسنده، مترجم و روزنامه‌نگار برجسته ایرانی بود. او آثار متعددی در زمینه‌های مختلف خلق کرد که از جمله آنها می‌توان به مجموعه شعرهای “هوای تازه”، “آیدا در آینه”، “باغ آینه” و “کتاب کوچه” اشاره کرد. احمد شاملو در ۲ مرداد ۱۳۷۹ در کرج درگذشت.
او در خانواده‌ای ارتشی بزرگ شد. به دلیل شغل پدرش، در شهرهای مختلف ایران زندگی کرد. تحصیلات ابتدایی او در شهرهای مختلف ایران انجام شد. در نوجوانی به فعالیت‌های سیاسی روی آورد. در سال ۱۳۲۵ با اختر اعتمادی ازدواج کرد.
این دوران (دوران کودکی)، تنهایی و سکوت زیادی را برای شاملو به همراه داشت. نقل مکان‌های متعدد، مانعی بر سر راه تحصیل او بود. تجارب سیاسی او در نوجوانی، در آثارش نیز نمود پیدا کرد.
“با مشـاهده یـک در ، بـی درنـگ لـزوم دیـوارها احسـاس مـی شـود .
آیـا بـا مشـاهده یـک دیـوار هـم ، بـه هـمان انـدازه لـزوم یـک در را احسـاس مـی کـنیم؟”
آثار احمد شاملو از آغاز
آغاز کار های ادبی نخستین اثر شاملو، ترانه‌های فراموش شده، مجموعه ای از شعر کلاسیک و مدرن بود. که با مقدمه ای از ابراهیم دیلمقانیان در سال ۱۳۴۶ منتشر شد. در سال ۱۳۲۷ در ماهنامه ای ادبی به نام سخن نو شروع به نوشتن کرد. دو سال بعد اولین داستان کوتاه او به نام «زن پشت در برنجی» منتشر شد.
دومین مجموعه اشعار او به نام مانیفست در سال ۱۳۳۰ منتشر شد. شاملو تمایلات خود را به ایدئولوژی سوسیالیستی نشان داد. او در سفارت مجارستان به عنوان مشاور فرهنگی آن ها مشغول به کار شد.
سومین مجموعه شعر او، فلزات و حس در سال ۱۳۳۱ توسط پلیس ممنوع و به کلی نابود شد. ترجمه های او از طلا در خاک، اثر زیگموند موتریتس، رمان پرحجم پسران مرد بی‌قلب نوشته مور جوکای، همراه با تمام داده های جمع‌آوری شده برای کار او در مورد فرهنگ محاوره ای زندگی شهری ایرانی (که به عنوان کتاب کوچه شناخته می شود) نیز مصادره و منهدم شدند.
در سال ۱۳۳۳ او به مدت ۱۴ ماه زندانی شد. در سال ۱۳۳۴ سه رمان از نویسندگان اروپایی را ترجمه و منتشر کرد. او در سال ۱۳۵۶ سردبیر مجله ادبی بامشاد شد. شاملو از جلد بعدی شعرش، “هوای تازه” که در سال ۱۳۳۶ منتشر شد به شهرت رسید. در شعر معاصر، عده کمی مانند شاملو به این ریتم دست یافته بودند، هوای تازه بزرگ ترین اتفاق شعر ما بعد از حافظ بود.
ترجمه او از رمان پابرهنه، اثر زهاریا استانکو، در سال ۱۳۳۷ منتشر شد این اتفاق اقتدار شاملو را به عنوان مترجم تثبیت کرد. در سال ۱۳۳۸ انتشار داستان های کوتاه برای کودکان و همچنین کارگردانی فیلم های مستند و کار در استودیوهای فیلمسازی را آغاز کرد.
نخستین آثار شاملو
- ترانه‌های فراموش شده: اولین اثر شاملو، مجموعه‌ای از شعر کلاسیک و مدرن بود که در سال ۱۳۲۶ منتشر شد.
- ماهنامه سخن نو: در سال ۱۳۲۷، شاملو در این ماهنامه ادبی شروع به نوشتن کرد.
- زن پشت در برنجی: اولین داستان کوتاه شاملو در سال ۱۳۲۹ منتشر شد.
- مانیفست: دومین مجموعه شعر شاملو در سال ۱۳۳۰ منتشر شد.
گرایش به سوسیالیسم
شاملو تمایلات خود به ایدئولوژی سوسیالیستی را نشان داد. او در سفارت مجارستان به عنوان مشاور فرهنگی مشغول به کار شد. فلزات و حس سومین مجموعه شعر شاملو در سال ۱۳۳۱ توسط پلیس ممنوع و نابود شد. ترجمه‌های شاملو و داده‌های جمع‌آوری‌شده برای کتاب کوچه نیز مصادره و منهدم شدند.
زندان و فعالیت‌های ادبی
- زندان: شاملو در سال ۱۳۳۳ به مدت ۱۴ ماه زندانی شد.
- ترجمه: در سال ۱۳۳۴ سه رمان از نویسندگان اروپایی را ترجمه و منتشر کرد.
- سردبیری: در سال ۱۳۵۶ سردبیر مجله ادبی بامشاد شد.
شهرت شاملو
- هوای تازه: شاملو با انتشار این مجموعه شعر در سال ۱۳۳۶ به شهرت رسید.
- مقایسه با حافظ: این مجموعه شعر، بزرگترین اتفاق شعر فارسی بعد از حافظ عنوان شد.
- پابرهنه: ترجمه این رمان اثر زهاریا استانکو در سال ۱۳۳۷، اقتدار شاملو را به عنوان مترجم تثبیت کرد.
- داستان کوتاه: در سال ۱۳۳۸ انتشار داستان‌های کوتاه برای کودکان را آغاز کرد.
- فیلمسازی: کارگردانی فیلم‌های مستند و کار در استودیوهای فیلمسازی را آغاز کرد.
نکاتی درباره آغاز کارهای ادبی شاملو
او در جوانی به نوشتن شعر و داستان کوتاه روی آورد. گرایش به سوسیالیسم در آثار او نمود پیدا کرد. برخی از آثار او در دوران پهلوی ممنوع و نابود شد. او به خاطر مجموعه شعر “هوای تازه” به شهرت رسید. شاملو در زمینه ترجمه نیز فعالیت‌های برجسته‌ای داشت. او در کنار شعر و داستان، به فعالیت‌های دیگری مانند فیلمسازی نیز پرداخت.
“اگر کسی احساست را نفهمید مهم نیست
سرت را بالا بگیر و لبخند بزن
فهمیدن احساس کار هر آدمی نیست!”
سبک اشعار احمد شاملو
شاملو سبکی ساده و آزاد را در شعر فارسی ایجاد کرد که به شعر سپید معروف است. این نوع شعر از قافیه و ریتم‌های کاملاً متعادل شعر کلاسیک فارسی فاصله می‌گیرد و به جای آن، از ریتم‌های درونی و تناسب‌های زبانی بهره می‌برد. مضامین شعر شاملو گسترده هستند و از مسائل سیاسی و اجتماعی، تا عشق و آزادی و وضعیت انسانی را در بر می‌گیرند.
مجموعه شعر:
- باغ آینه (۱۳۳۹)
- آیدا در آینه (۱۳۴۳)
- لحظه و ابدیت (۱۳۴۳)
- آیدا، درختان، خاطرات و خنجر (۱۳۴۴)
- ققنوس در باران (۱۳۴۵)
- از هوا و آینه‌ها (۱۳۴۸)
- قصیده برای زمین (۱۳۴۸)
سردبیری مجلات:
- کتاب هفته (۱۳۴۰)
- خوشه (۱۳۴۶)
ترجمه:
- آثار آندره ژید، رابرت مرل، ارسکین کالدول، گارسیا لورکا و…
کتاب کوچه:
- تدوین فرهنگ عامه‌ی ایران
او شعر سپید را در ایران به اوج رساند. مضامین شعر او انسانی و اجتماعی هستند و همچنین او در زمینه‌های مختلف ادبی فعالیت داشت.
فعالیت‌های احمد شاملو در دهه ۱۳۵۰
۱۳۴۹:
- انتشار مجموعه شعر “شکوفه در مه”
- کارگردانی چند فیلم مستند برای تلویزیون ایران
- نگارش چند داستان کوتاه برای کودکان
۱۳۵۰:
- بازنگری برخی از ترجمه‌های قبلی
۱۳۵۱:
- تدریس ادبیات فارسی در دانشگاه تهران
- انتشار چند کاست صوتی از بازخوانی آثار شاعران دیگر
- عضویت در فرهنگستان زبان ایران
- سفر به پاریس برای مداوا
۱۳۵۲:
- انتشار مجموعه شعرهای “ابراهیم در آتش” و “درها و دیوار بزرگ چین”
- ترجمه‌های جدید
۱۳۵۴:
- انتشار “آثار و مطالعات حافظ”
۱۳۵۵:
- سفر به آمریکا
- شعرخوانی در بسیاری از شهرها
- شرکت در جشنواره شعر سانفرانسیسکو
۱۳۵۶:
- انتشار مجموعه شعر “خنجر روی بشقاب”
- ترک ایران در اعتراض به رژیم شاه
- اقامت یک ساله در آمریکا و سخنرانی در دانشگاه‌های آمریکا
نکاتی درباره فعالیت‌های احمد شاملو در دهه ۱۳۵۰:
او در این دهه به فعالیت‌های ادبی خود ادامه داد و آثار متعددی منتشر کرد. او به تدریس ادبیات فارسی در دانشگاه تهران پرداخت. او به دلیل فعالیت‌های سیاسی، ایران را ترک کرد و به آمریکا رفت. احمد شاملو بیش از هفتاد جلد کتاب منتشر کرده است که به تفکیک موضوع به شرح زیر است:
۱۶ جلد شعر:
- هوای تازه (۱۳۳۶)
- باغ آینه (۱۳۳۹)
- آیدا در آینه (۱۳۴۳)
- لحظه و ابدیت (۱۳۴۳)
- آیدا، درختان، خاطرات و خنجر (۱۳۴۴)
- ققنوس در باران (۱۳۴۵)
- از هوا و آینه‌ها (۱۳۴۸)
- قصیده برای زمین (۱۳۴۸)
- ابراهیم در آتش (۱۳۵۲)
- درها و دیوار بزرگ چین (۱۳۵۲)
- دشنه در دیس (۱۳۵۶)
- ترانه‌های کوچک غربت (۱۳۵۶)
- مدایح بی‌صله (۱۳۶۹)
- حدیث بی‌قراری ماهان (۱۳۷۶)
- در آستانه (۱۳۷۸)
۵ گلچین شعر:
- گزیده اشعار (۱۳۴۵)
- شعرهای برگزیده (۱۳۵۶)
- احمد شاملو: شعر (۱۳۶۴)
- سرودهای بی‌نام (۱۳۷۷)
- عاشقانه‌ها (۱۳۸۰)
۵ جلد شامل رمان در مورد کودکان، داستان کوتاه و فیلمنامه:
- زن پشت در برنجی (۱۳۲۹)
- بچه‌های جور واجور (۱۳۴۱)
- ماسه‌های ساحل (۱۳۴۲)
زندگینامه احمد شاملو پس از انقلاب
بازگشت به ایران و فعالیت‌های ادبی:
فعالیت شاملو در سال ۱۳۵۷:
- ترک آمریکا و سفر به بریتانیا
- استعفا از سردبیری نشریه ایرانشهر
- بازگشت به ایران پس از انقلاب
- پیوستن مجدد به اتحادیه نویسندگان ایران
- انتشار نشریه کتاب جمعه
- انتشار اشعار و ترجمه‌های متعدد
- سخنرانی‌ها و قرائت‌های متعدد
فعالیت شاملو در سال ۱۳۵۸:
- عضویت در رهبری کانون نویسندگان
- چاپ جلد اول و دوم کتاب کوچه
- انتخاب مجدد به عنوان عضو رهبری اتحادیه نویسندگان
فعالیت شاملو در سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷:
- زندگی نسبتاً منزوی
- همکاری با آیدا در کتاب کوچه و دیگر فعالیت‌های ادبی
فعالیت شاملو در سال ۱۳۶۷:
- سفر به اروپا و شرکت در کنگره جهانی ادبی Interlit
- سخنرانی‌ها و خوانش‌های متعدد در اروپا
- چاپ مجموعه کامل اشعار در آلمان
فعالیت شاملو در سال ۱۳۷۰:
- سفر به ایالات متحده
- دریافت جایزه سالانه حقوق بشر و صندوق آزادی بیان
فعالیت شاملو در سال ۱۳۷۱:
- سفر دوباره به اروپا
- دریافت جایزه آزادی بیان از دیده بان حقوق بشر
فعالیت شاملو در سال ۱۳۷۳:
- سفر به سوئد
- سخنرانی‌ها و خوانش‌های متعدد
فعالیت شاملو در سال ۱۳۷۵:
- به پایان رساندن ترجمه “جنگ و صلح”
- برگزاری گردهمایی در تورنتو برای بررسی سهم شاملو در شعر فارسی
- انتشار “شفق قطبی او!” به زبان اسپانیایی
فعالیت شاملو در سال ۱۳۷۸:
- دریافت جایزه استیگ داگرمن از بنیاد سوئد
او به فعالیت‌های ادبی خود ادامه داد و آثار متعددی منتشر کرد. او به دلیل شرایط سیاسی حاکم بر ایران، دوره‌ای از انزوا را تجربه کرد. او جوایز متعددی را برای فعالیت‌های ادبی خود دریافت کرد.
آثار برجسته احمد شاملو
- کتاب کوچه: جلد اول و دوم (۱۳۵۸)
- ترجمه: جنگ و صلح (۱۳۷۵)
- جوایز: جایزه آزادی بیان (۱۳۷۱) و جایزه استیگ داگرمن (۱۳۷۸)
احمد شاملو پس از انقلاب نیز به عنوان یکی از شاعران برجسته ایران شناخته می‌شد و فعالیت‌های او تاثیر زیادی بر شعر و ادبیات فارسی معاصر داشت. بهترین اثر احمد شاملو را می‌توان کتاب کوچه معرفی کرد.
آیا به مطالعه در مورد بزرگان ادبیات ایران علاقه مند هستید؟ شما می‌توانید مقاله زندگینامه سهراب سپهری را در نشریه ایماژ بخوانید.
زندگی شخصی احمد شاملو
احمد شاملو سه بار ازدواج کرد. یکبار در سال ۱۳۲۷ که ازدواج او با اشرف اسلامیه بود. حاصل این ازدواج سه پسر و یک دختر به نام‌های سیاوش، سیروس، سامان و ساقی بود. پس از چندین سال درگیری و جدایی طولانی، در سال ۱۳۳۶ طلاق گرفتند. باری دیگر در سال ۱۳۳۹ ازدواجش با طوسی حایری مازندرانی به سرانجام رسید.
طوسی از شاملو بزرگتر بود. زندگیشان پس از چهار سال در سال ۱۳۴۳ به طلاق منجر شد. در سال ۱۳۴۳ ازدواج با آیدا سرکیسیان زندگی او را متحول کرد.
آیدا از خانواده‌ای ارمنی و ایرانی بود که در همسایگی شاملو زندگی می‌کردند. خانواده مسیحی آیدا به دلیل پیشینه اسلامی خانواده شاملو با این ازدواج مخالفت کردند. شاملو از آیدا بزرگتر بود و دو بار طلاق گرفته بود. آیدا نقش مهمی در زندگی شاملو داشت و تا زمان مرگ او در سال ۱۳۷۹ در کنار هم ماندند.
نام او در بسیاری از شعرهای بعدی شاملو به چشم می‌خورد. آیدا و شاملو در کرج ساکن بودند. او زندگی پر فراز و نشیبی داشت. ازدواج‌های او با چالش‌هایی روبرو بود اما سرانجام آیدا سرکیسیان نقش مهمی در زندگی کاری و شخصی او داشت.
“دلهای ما که بهم نزدیک باشد،
دیگر چه فرقی می کند که کجای این جهان باشیم;
دور باش اما نزدیک …
من از نزدیک بودنهای دور می ترسم …”
برای مطالعه زندگینامه مهدی اخوان ثالت، می‌توانید این مقاله را در نشریه ایماژ مطالعه کنید.
مرگ احمد شاملو
احمد شاملو از سال ۱۳۷۵ به دلیل ابتلا به چندین بیماری، از جمله دیابت، وضعیت جسمانی نامناسبی داشت. او در سال ۱۳۷۶ به دلیل مشکلات شدید دیابت، پای راستش را از دست داد. احمد شاملو در شب دوم مرداد ۱۳۷۹، در سن ۷۵ سالگی، در منزلش در دهکده فردیس کرج درگذشت.
در روز ۶ مرداد، تشییع جنازه‌ای باشکوه برای احمد شاملو برگزار شد و هزاران نفر در آن شرکت کردند. پیکر احمد شاملو در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. او در سال‌های پایانی عمر خود از بیماری‌های متعددی رنج می‌برد. مرگ او ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای شعر و ادبیات فارسی بود. او تا ابد به عنوان یکی از شاعران برجسته ایران شناخته خواهد شد.
احمد شاملو یکی از تاثیرگذارترین شاعران ایرانی معاصر بود. او با نوآوری‌های خود در شعر فارسی، راه را برای شاعران نسل‌های بعد از خود باز کرد. احمد شاملو بیش از ۷۰ جلد کتاب منتشر کرد که شامل شعر، ترجمه، داستان کوتاه، مقاله و… می‌شود. نام او در تاریخ شعر و ادبیات فارسی ماندگار خواهد بود.
“من خویشاوند هر انسانی هستم که خنجری در آستین پنهان نمی‌کند. نه ابرو درهم می‌کشد نه لبخندش ترفند تجاوز به حق نان و سایه‌بان دیگران است. نه ایرانی را به غیرایرانی ترجیح می‌دهم نه ایرانی را به ایرانی. من یک لر ِ بلوچ ِ کردِ فارسم، یک فارس‌زبان ترک، یک افریقایی اروپایی استرالیایی امریکایی ِ آسیایی‌ام، یک سیاه‌پوستِ زردپوستِ سرخ‌پوستِ سفیدم که نه تنها با خودم و دیگران کمترین مشکلی ندارم بلکه بدون حضور دیگران وحشت مرگ را زیر پوستم احساس می‌کنم. من انسانی هستم میان انسان‌های دیگر بر سیارهٔ مقدس زمین، که بدون حضور دیگران معنایی ندارم.”
آیا خیانت شاملو به آیدا صحت دارد؟
هیچ کس به طور قطعی نمی داند که آیا شاملو به آیدا خیانت کرده است یا نه.
دلایل مختلفی برای این تردید وجود دارد:
- هیچ مدرک قطعی برای اثبات خیانت شاملو وجود ندارد.
- روایت های مختلف درباره این موضوع وجود دارد که گاه با هم تناقض دارند.
- حفظ حریم خصوصی شاملو و آیدا مهم است و نباید به راحتی درباره زندگی خصوصی آنها قضاوت کرد.
جمع بندی
در ارتباط با زندگینامه احمد شاملو می‌توان گفت که احمد شاملو در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در تهران متولد شد. فعالیت ادبی خود را با سرودن شعر در قالب های سنتی آغاز کرد و تحت تاثیر نیما یوشیج به شعر نو روی آورد. او در سال ۱۳۲۶ اولین مجموعه شعر خود را با نام “آهنگ های صبح” منتشر کرد. همچنین از آثار مشهور شاملو می توان به “هوای تازه”، “باغ آینه”، “مرثیه ای برای یاسمن ها” و “کتاب کوچه” اشاره کرد. برای اینکه با سایر شاعران معاصر ایرانی آشنا شوید، می‌توانید مقالات وبسایت ایماژ را دنبال کنید.
دیدگاه
نظر بدهید